2. De optische Kijkkast en het Nederlands interieur

Exterieur

De optische kijkkast van Samuel van Hoogstraten is ruimtelijk object met de afmetingen 58 x 88 x 60.5 cm.Het is een kijkdoos welke op een sokkel staat.

Van een afstand is de kijkkast zelf een soort klein theater. Fraaie houtbewerkingen, mooi donkerbruin afgelakt. Het lijkt alsof de toeschouwer aan komt lopen bij een klein decor van een piepkleine theaterzaal. Als we naar het exterieur kijken, zien we dat er veel aandacht is besteed aan het ontwerp, de bewerking en de afwerking. De sokkel waar de kijkkast op staat doet Grieks-Romeins aan. Veel gelaagdheid, reliëf uitsneden zoals we die kennen in de pilaren. We kunnen de sokkel beschouwen als een soort pilaar wat ook erg logisch is als we denken aan die tijd, aangezien we de stijl van toen kennen als het Hollands Classisisme. Daarnaast zorgt de sokkel ervoor dat de kijkkast op ooghoogte staat, waardoor mensen gemakkelijk naar binnen kunnen kijken.
De vorm van het geheel object is vrij statisch en zwaar. Een massieve sokkel en een rechthoekige kast erboven op. Weliswaar is de kast open, toch oogt het allemaal vrij massief. Dit komt ook mede door de kleur. Het exterieur is geschilderd een donkerbruine kleur om zo de aandacht van de toeschouwer te trekken. Daarnaast zorgt het er ook voor dat het interieur van de kijkkast afsteekt tegen het exterieur.

Het object is geheel geometrisch van opbouw, afgezien van de openingen aan de kanten waar men de kijkkast in moet kijken. Duidelijker kan dus eigenlijk niet. Geen ronde lijnen, pure strakke rechte lijnen winden er geen doekjes om. Dit ding moet gezien worden want wat hier gebeurd is nieuw en een verrijking voor het oog!
Dus ondanks dat het een massief en statisch object is, is het een object waarbij men van verre al ziet dat het iets bijzonders is. Zeker als je binnen kijkt!

Interieur

Het zicht in de kijkdoos geeft een typisch tafereel weer van de inrichting van een woning in Nederland in de 17^e eeuw. Wanneer men naar binnen kijkt, zien we niet heel erg veel verschillende kleuren. De vloer is geschilderd in een contrasterend patroon van zwart en wit, de wanden van het interieur zijn in bepaalde ruimtes wit en in andere geel. De objecten (stoelen, tafels, bed) die in het interieur staan hebben een (donker)bruine houtkleur. De gordijnen zijn blauw, het kleed over 1 van de stoelen rood. Alle kleuren zijn wel vrij donker en sober van uitstraling. Dus ondanks dat we een zevental kleuren hebben is er weinig kleurverscheidenheid te vinden. Bijna alle “gelijke” objecten zijn in één bepaalde kleur uitgevoerd.
Het interieur is volledig asymmetrisch. Wanneer je recht voor de kijkkast staat klopt het beeld helemaal, maar wanneer je een stap opzij doet is het beeld al niet meer kloppend. Dit komt omdat de perspectief lijnen niet zo zijn getekend als in echt perspectief maar vanuit 1 bepaald standpunt. Dus enkel vanuit dat ene standpunt is het exacte beeld te zien.
Het licht dat bij dit object gebruikt wordt is direct licht. Denk hierbij aan daglicht of een lamp, of zoals in die tijd, een kaars. Het licht zorgt ervoor dat, wanneer men de doorkijk naar alle verschillende ruimtes ziet in de kijkkast, het zo’n levendig tafereel weergeeft dat het lijkt of men zelf in de ruimte aanwezig is. dit heeft ook te maken dat de inval van het licht voor (slag)schaduw zorgt maar meteen ook alle andere kleuren meer intensiteit geeft, hetgeen de miniatuurruimte nog meer tot leven brengt.

De kunstschilders uit het 17^e Eeuwes Nederland waren grootheden in het spelen met licht. Het licht dat door een raam op de vloer viel of de slagschaduw op een de jurk van een vrouw, het werd allemaal zo perfect weergegeven. Dit was één van de kenmerken waar de Nederlanders en de schilderijen bekend om stonden. Een ander aspect is het weergeven van het typisch Nederlandse landschap. Enkele namen hierin waren bijv. Salomon van Ruysdael, Philips Koninck, Albert Cuyp.
Wanneer je een bekendheid bent, als persoon of als land, dan ontstaat er patriottistische houding. Trots zijn op je achtergrond, op het land, het landschap. Dat laatste is waar in de 17^e eeuw ook veel aandacht op gelegd wordt, de landschappen die Nederland rijk was. Bij de rivieren, met hun prachtige wolkendekens en bovenal, de wintertaferelen.

De titel van het werk doet vermoeden dat het een huis betreft wat door de maker zelf bedacht is. Er staat immers niet bij welk specifiek huis het is. Aan de andere kant is het ook voor te stellen dat het zijn eigen huis is, omdat dat in die tijd ook een typisch Nederlands huis was. Verder is het weldegelijk een figuratief beeld. Het is een verwijzing naar hoe een huis in die tijd er heeft uit gezien. De toeschouwer waant zichzelf in het huis.

Omdat het een miniatuurstuk is, heeft het ook iets weg van een poppenhuis. In de tijd van de 17^e eeuw werden, en vooral daarna, werden er veel miniatuurgebouwen gemaakt welke gericht waren op de Nederlandse interieurs. Dit kon zover gaan dat zelfs de kleinste elementen te zien waren. Denk hierbij aan het serviesgoed, de schilderijen, kasten etc. Niet alleen in Nederland maar ook in andere windstreken ging men hiermee aan de slag. Zo zijn er bijvoorbeeld in Japan ook fraaie miniatuurstukken gemaakt met complete inboedels van Japans porselein.